|
Geen onderwerp waar zoveel onzin over werd geschreven. Voor het AD Magazine interviewde ik slaaponderzoeker Ysbrand van der Werf.
Vannacht wordt de klok een uur terug gezet. Het uurtje extra is lang niet voor iedereen een zegen. Slaaponderzoeker Ysbrand van der Werf over het mysterie van de slaap.
‘Weinig slaap maakt succesvol!’ Het is een van de vele nieuwsberichten – verschenen op de website van RTLNieuws – die deze maand verschenen over slaap. Vaak zijn het twijfelachtige aanbevelingen, die in de meeste gevallen stoelen op wankel wetenschappelijk bewijs.
Voordat u nu elke nacht drastisch minder gaat slapen om een succesvoller leven te leiden: lees vooral even verder. Het ligt namelijk wat genuanceerder.
Weinig onderwerpen waar zoveel broodjeaapverhalen over de ronde doen, als over slaap. Slaaponderzoeker Ysbrand van der Werf, verbonden aan het VUmc en het Nederlands Hersen-instituut, neemt de lezer in zijn boek Iedereen slaapt – dat in november verschijnt – mee in de wereld van het slaaponderzoek. ,,We brengen ongeveer een derde van onze levens slapend door, en toch is er een hoop dat we nog niet weten”, zegt hij. Er bestaan zoveel fabels en mythes over slaap dat het tijd is om feit van fictie te scheiden.
Voor ochtendmensen is de overgang naar wintertijd moeilijker dan voor avondmensen
,,Dat klopt. Echte ochtendmensen – dan bedoel ik de mensen die altijd voor hun wekker wakker worden en rond een uur of tien ‘s avonds moe worden – zitten helemaal niet te wachten op dat uurtje extra slaap: die willen gewoon hun bed uit. Voor avondmensen is de overgang naar zomertijd weer moeilijker, omdat ze dan een uurtje vroeger op moeten.
,,Overigens synchroniseert je biologische klok vrij snel. Mensen die er gevoelig voor zijn, lopen misschien een paar dagen uit de pas, maar als je je ritme meteen opschuift, dan is dat uurtje zo weggepoetst. Pas je wekker en de tijden waarop je eet dus meteen aan. De overgang van zomer- naar wintertijd is in feite hetzelfde als een kleine jetlag, vergelijkbaar met een vlucht tussen Londen en Amsterdam.
,,Of je een ochtend- of een avondmens bent ligt voor een deel besloten in je dna, maar het verandert ook in de loop van je leven. De meesten beginnen als ochtendmens – denk aan de beruchte kinderen die al om 6 uur ‘s ochtends naast je bed staan – maar in de puberteit worden mensen meer avondtypes: de late adolescentie, zo tussen het 18de en 20ste levensjaar, is de periode dat mensen het meeste avondmens zijn. Later ontwikkelen de meeste mensen een gemiddelder voorkeur.
,,Er is veel onderzoek gedaan naar de verschillen tussen ochtend- en avondmensen. Het lijkt erop dat ochtendmensen minder gevoelig zijn voor depressies en ze zijn over het algemeen efficiënter dan avond- mensen, maar waarom dat zo is, is nog niet duidelijk.”
De uren voor twaalf uur tellen dubbel
,,Niet waar. Wat wél zo is, is dat je in de eerste paar uur van je slaap het meeste uitrust – daar komt het fabeltje waarschijnlijk vandaan. Maar of je die uren nu voor of na 12 uur pakt, dat maakt niets uit, zolang je maar een consequent ritme aanhoudt.
,,Slapen is een heel dynamisch proces. We slapen in een zogenaamde slaapcyclus: eerst de lichte slaap, dan volgt de diepe slaap en vervolgens de remslaap (rem staat voor rapid eye movement, omdat de ogen in deze fase razendsnel heen en weer bewegen). Het echte uitrusten, het herstellen van de inspanningen van de dag, dat gebeurt in de diepe slaap.
,,Elke cyclus duurt zo’n anderhalf uur, daarna begint weer een nieuwe cyclus. In een normale nacht maak je gemiddeld vijf cycli door: zo’n 7,5 uur dus. De diepe slaap is in de eerste paar cycli het sterkst, daarna neemt het aandeel diepe slaap af. Als je weet dat je maar een korte nacht voor de boeg hebt, is het daarom handig om in veelvouden van anderhalf uur te slapen, dan word je het meest uitgerust wakker. Je kunt dus beter drie uur slapen dan vier uur – de kans is groot dat je dan juist gebroken wakker wordt.
,,Over de remslaap weten we nog maar weinig. Het opvallende is dat de hersenactiviteit gedurende deze fase enorm is, vergelijkbaar met wanneer we wakker zijn. Met uitrusten heeft de remslaap niets te maken. De geest is bijna wakker, maar het lichaam is slap, bijna als verlamd: de skeletspieren, die je gebruikt voor doelbewuste bewegingen, doen niks meer. Tijdens deze fase dromen we het meeste. Vermoedelijk verwerken we in de remslaap de ervaringen en met name de emoties die we tijdens de dag hebben opgedaan, maar er moet nog meer onderzoek naar worden gedaan.”
Door melatonine in te nemen val je makkelijker in slaap
,,Veel mensen denken dat melatonine een slaapmiddel is dat je kan slikken vlak voordat je naar bed gaat om sneller in slaap te vallen. Bij hoge doseringen kan er sufheid optreden na het innemen, waardoor je misschien wat makkelijker in slaap valt, maar melatonine is geen slaapmutsje. Het is een lichaamseigen hormoon dat het slaap-waakritme regelt. Het gebruik is dus eigenlijk alleen handig als je je ritme wilt verschuiven, bijvoorbeeld om een jetlag te voorkomen. Melatonine innemen heeft pas zin bij langdurig gebruik en op vaste tijden – meestal een paar uur voor het naar bed gaan.
,,Wat wel werkt? Het allerbelangrijkste voor mensen die moeite hebben met in slaap komen, is discipline. Dat betekent vaste bed- en wekkertijden, óók in het weekend. Mensen met slaapproblemen kunnen beter te kort in bed liggen dan te lang: het is de kunst om lang genoeg te slapen om lekker te kunnen functioneren gedurende de dag, maar kort genoeg om voldoende moeheid over te houden voor de volgende nacht.”
Een mens moet gemiddeld acht uur per nacht slapen
,,Niets is zo persoonsafhankelijk als slaapbehoefte. Dat je acht uur zou moeten slapen is een fabel, je kunt er geen algemene uitspraken over doen. Alles tussen vijf en tien uur slaap is normaal, tenminste, het komt allemaal voor. Sommige mensen zijn na zes uur slaap volledig uitgerust, terwijl anderen na acht uur nog niet genoeg hebben geslapen.
,,Je ziet vaak dat mensen die maar weinig slaap nodig hebben daar graag een beetje mee koketteren. Weinig slaap wordt in verband gebracht met hard werken, gemotiveerd zijn, discipline. Onzin natuurlijk, want structureel te weinig slaap brengt gezondheidsrisico’s met zich mee. Van weinig slapen word je dus allerminst succesvol, zoals RTL Nieuws beweert. Het is wel zo dat mensen in hogere functies vaak korter slapen. Voor een deel komt dat door de eisen die de baan aan hen stelt, maar er zijn ook studies die verbanden laten zien tussen slaapduur en persoonlijkheid: mensen die kort slapen, zijn vaak extraverter, weerbaarder en dominanter dan mensen die lang slapen.
,,Over Donald Trump wordt vaak gezegd dat hij maar vier uur per nacht slaapt. Margaret Thatcher en Mozart waren ook beroemde kort- slapers. Maar er zijn ook uitzonderingen: Churchill was een echte slaapkop bijvoorbeeld, die had zelfs een bed in zijn ambtswoning aan Downing Street waar hij middagdutjes kon doen.”
Met middagdutjes moet je spaarzaam zijn
,,Dat hangt ervan af. Als je een goede slaper bent zou ik zeggen: neem zoveel middagdutjes als je wilt. Veel mensen zeggen dat ze zich herboren voelen na een hazenslaapje. Alleen mensen met slaapproblemen moeten ermee oppassen: die kunnen hun moeheid veel beter bewaren voor de nacht. Voor hen moet het contrast tussen dag en nacht zo groot mogelijk zijn.
,,Steeds meer werkgevers bieden speciale powernapruimtes aan en halen deskundigen binnen om hun werknemers zo goed mogelijk te laten slapen. Dat is echt iets van deze tijd, tien jaar geleden was dat nog ondenkbaar. Die aandacht voor slaap is goed. We moeten af van het idee dat slapen een ‘moetje’ is, iets wat tijd kost en gelijkstaat aan luiheid. Als je goed wilt functioneren, dan moet je slapen. Zo simpel is het.”
|
